n.a.v. de eerste testresultaten Betaversie november 2022
Hoe kan het dat hier een verschil in zit?
Antwoord: De risico-inschatting gekregen via dr. Leegwater geeft een inschatting van laag of hoog risico voor het verkrijgen van de ziekte polymyositis voor de directe nakomelingen.
Bij een uitslag laag risico hebben de nakomelingen een laag risico om polymyositis te ontwikkelen. Mogelijke combinaties van ouderdieren met deze uitslag zijn homozygoot mutant (MM) x homozygoot vrij (WW); heterozygoot (WM) x homozygoot vrij (WW); en homozygoot vrij (WW) x homozygoot vrij (WW). Welk van beide genotypes met laag risico (WW of WM) de nakomelingen kunnen hebben is uit deze risico-inschatting niet af te leiden. Ook het genotype van de ouderdieren is hieruit niet af te leiden.
Uitslagen die zouden leiden tot hoog risico (MM) (voor een deel van) de nakomelingen werden niet gegeven. De combinaties van homozygoot mutant (MM) x homozygoot mutant (MM); homozygoot mutant (MM) x heterozygoot (WM); en heterozygoot (WM) x heterozygoot (WM) werden vermeden.
Bij een risico-inschatting in Fit2breed is het mogelijk om via de knop ‘Test mating’ elke gewenste combinatie in te voeren; rechts op het scherm wordt dan een risico-inschatting voor de potentiële pups getoond:
De waarschuwing: “Combination not advised because it increases the spread of PM in the breed” wordt gegeven indien er alleen maar heterozygote dieren (WM) worden geboren uit een combinatie.
Bij de kruising heterozygoot x homozygoot wildtype wordt een waarschuwing getoond dat geadviseerd wordt om alle pups in een nest te laten testen (50% van de dieren kan heterozygoot zijn). Uit dit nest kunnen dan de pups worden gekozen die homozygoot wildtype (vrij) zijn om mee verder te fokken.
Het feit dat een hond heterozygoot is hoeft geen enkel probleem te zijn om deze hond te gebruiken voor de fokkerij. Honden die zelf heterozygoot zijn hebben 1% kans om zelf ziek te worden.
Echter, als er alleen maar combinaties gemaakt worden waarvan de nakomelingen heterozygoot zijn voor de PM-mutatie, komen er dus meer heterozygote honden binnen de gehele populatie kooikerhondjes. Dit is onwenselijk, omdat dit voor de toekomst de mogelijkheden beperkt om een goede combinatie te maken.
In de risico-inschatting is het altijd mogelijk – zelfs heel wenselijk – een heterozygote hond (WM) in te zetten voor de fokkerij, maar dan in combinatie met een homozygoot wildtype (WW). Hierdoor hebben alle nakomelingen een laag risico om zelf PM te ontwikkelen.
Update Fit2Breed
Vanaf januari 2023 worden alle uitslagen van de nieuwe polymyositistesten gespecificeerd. Bij de uitslag wordt de volgende uitleg gegeven:
WW: Homozygoot wildtype
De hond is vrij van de DNA-variant die betrokken is bij het ontstaan van polymyositis in het kooikerhondje. Dit betekent dat het risico op de ziekte uitermate laag is.
WM: Heterozygoot
De hond heeft één kopie van de DNA-variant die betrokken is bij het ontstaan van polymyositis in het kooikerhondje. Dit betekent dat het risico beperkt is; naar schatting is de kans op de ziekte 1%.
Combinatie met een andere heterozygoot of een hond die homozygoot is voor de risicofactor leidt tot verhoogd risico voor een deel van de nakomelingen en wordt sterk afgeraden. De hond kan wel gecombineerd worden met een hond die vrij is (WW). Het advies is om alle nakomelingen te testen op de PM-risicofactor, om voor de volgende generatie dieren te kunnen selecteren die vrij zijn.
MM: Homozygoot mutant
De hond is homozygoot voor de risicofactor en heeft twee kopieën van de DNA-variant die betrokken is bij het ontstaan van polymyositis in het kooikerhondje. De hond heeft daarmee verhoogd risico op het krijgen van polymyositis. Deze kans wordt geschat op minimaal 10%. Wij adviseren om bij routinebezoeken aan uw dierenarts het CP (= CPK) gehalte in het bloed van uw hond te laten meten. Een verhoogd gehalte kan duiden op polymyositis. Klinische verschijnselen die kunnen optreden zijn moeite met slikken en moeilijk lopen, met een korte, stijve pas.
Combinatie van uw hond met een kooikerhondje dat vrij is van de risicofactor (WW), zal resulteren in een beperkt risico voor alle nakomelingen. Combinatie met een hond die niet vrij is wordt sterk afgeraden.
In Fit2breed zal bij een nieuwe update van de pagina “Summary page” de PM-status van een hond zichtbaar zijn onder het kopje “DNA test results complex diseases”, indien de eigenaar toestemming heeft gegeven de resultaten te delen in Fit2Breed. Een risico-inschatting voor een combinatie van dieren via Fit2breed blijft noodzakelijk.
Samenvattend
Doel van de risico-inschatting binnen Fit2breed is het terugdringen van het aantal honden die ziekteverschijnselen vertonen van polymyosits in onze populatie. Honden die homozygoot wildtype of heterozygoot zijn worden respectievelijk niet of vrijwel niet ziek.
Daarnaast willen we dus het aantal heterozygote dieren bij voorkeur niet laten toenemen in de gehele populatie. We hebben op dit moment al veel dieren binnen de populatie die te maken hebben met de mutatie. Als dit aandeel hoger wordt is de keuze die er is aan fokdieren beperkt en dat is negatief voor de diversiteit binnen het ras.
Omdat we weten vanuit het onderzoek naar polymyositis dat er veel heterozygote dieren in de populatie zitten moeten we deze dieren WEL gebruiken, maar altijd met risico-inschatting via Fit2breed.
Het fokken met dieren waarbij de pups een hoog risico hebben op polymyositis is ongewenst.
Bij de ziekte polymyositis hebben we te maken met een polygenetische overerving. Dit betekent dat er meerdere genen verantwoordelijk zijn voor het veroorzaken van de ziekte.
Ter vergelijk: VWD en ENM zijn monogenetische aandoeningen en middels DNA-testen eenvoudig uit de populatie te fokken. Dit is met polymyositis niet het geval. Met de DNA-test wordt de mutatie in het gen vastgesteld, maar er zijn meerdere factoren die niet te vangen zijn in termen als “vrij” of “drager”. Om deze reden is het dus heel belangrijk te spreken over drie genotyperingen:
- Homozygous wildtype (WW) = laag risico om zelf ziekte te ontwikkelen = clear. Clear bij PM betekent een zeer laag risico.
- Heterozygous (WM) = laag risico om zelf ziek te worden (naar schatting 1% kans), om te fokken altijd een risico-inschatting maken via Fit2breed.
- Homozygous mutant (MM) = hoog risico om zelf ziek te worden (minimaal 10% kans), in het DNA twee delen van de mutatie aanwezig, niet aanbevolen om in te zetten voor de fokkerij.
In Fit2breed gaat de “Summary page” van de hond aangepast worden. Bij “By disease” komen onder
- monogenetische aandoeningen: VWD en ENM
- polygenetische ziekten: PM, PL en oogafwijkingen
Voor een fokker is het belangrijk om voor elk nest een risico-inschatting te doen. De risico-inschatting kan in de tijd veranderen, bijvoorbeeld als er meer informatie beschikbaar komt van de hond of familieleden.
Er is een mogelijkheid om de risico-inschatting via Fit2breed te printen en als PDF-bestand op te slaan. Met dit PDF-bestand is aantoonbaar dat op moment van dekken een bepaalde combinatie een laag-risicoscore aangeeft en de fokker gebruik heeft gemaakt van de meest actuele informatie beschikbaar. Dit PDF-bestand kan de fokker zelf opslaan, maar ook sturen naar zooeasy@kooikerhondje.nl om dit bestand bij betreffende nest (na geboorte en registratie) te uploaden.
Kan ik mijn pups al in het nest laten testen op PM?
Antwoord: Speciaal voor fokkers die in het nest al een PM-test willen, om te beslissen welke pup ze willen aanhouden. Voor meer informatie over deze procedure, mail naar: ecgg@uu.nl. Een handleiding voor spoedprocedure en swabs worden naar de fokker gestuurd. Mits gechipt, kan bij 6 weken oude pups de swab door de dierenarts worden afgenomen. Binnen 2 weken ontvangt de eigenaar per mail de PM-uitslag.
Antwoord: “This dog is not genotyped” betekent dat er in deze versie geen gegevens zitten met betrekking tot genotypering van de hond. Met SNP-genotypering wordt bedoeld genetische markers van bijvoorbeeld MyDogDNA, EMBARK, Wisdom of Illumina.
- Als er alleen bloed is afgenomen voor VWD/ENM en/of PM betekent dit niet automatisch dat de hond ook is gegenotypeerd. Genotyperingsonderzoek is een ander onderzoek dan de reguliere bloedonderzoeken naar ENM/VWD/PM.
Om een genotypering van de hond te verkrijgen, kan er een EMBARK-profiel gemaakt worden via het ExpertiseCentrum in Utrecht door middel van onderstaand formulier: Aanvragen EMBARK-profiel.
Er kan met dit formulier een aanvraag gedaan worden voor een EMBARK-swab. Deze swab wordt opgestuurd naar de eigenaar vanuit het ExpertiseCentrum Genetica Gezelschapsdieren Utrecht. De factuur ontvangt de eigenaar nadat de resultaten bekend zijn (kosten zijn 110 euro ex. btw). De eigenaar laat deze swab afnemen bij een dierenarts nadat de chip is gecontroleerd en stuurt de swab zelf op naar EMBARK in de USA. Na ongeveer 3-4 weken krijgt de eigenaar de uitslag en indien de enquête juist is ingevuld en de data gedeeld mag worden (“informed consentverklaring”) voor Fit2breed worden de genotyperingen zichtbaar in Fit2breed. - Mogelijk is er in het verleden via swab of bloed een SNP-profiel (= genotypering) via Wisdom health of EMBARK gemaakt van de hond. De uitslagen zijn al wel bij de eigenaar, maar de gegevens zijn nog niet zichtbaar in Fit2breed. Oorzaak hiervan kan zijn dat er geen ‘informed consentverklaring’ is gegeven (= toestemmingsverklaring voor delen van gegevens aan ExpertiseCentrum Genetica). Als geen expliciete toestemming van de eigenaar voor het delen van de gegevens van Wisdom health of EMBARK is gegeven, worden de gegevens niet getoond in Fit2breed. Het is dan wenselijk om deze ‘informed consentverklaring’ via de enquête alsnog te geven. Bij een volgende update van de gegevens zal het SNP-profiel wel zichtbaar zijn in Fit2breed.
Toestemming geven om de gegevens op te laten nemen in Fit2breed kan door middel van het invullen van dit formulier: Toestemming data-opname in Fit2Breed
Er komt in de loop van 2023 de mogelijkheid om EMBARK-profielen af te laten nemen tijdens evenementen van de VHNK. Voor actuele stand van zaken hierover volgt berichtgeving op de website.
Antwoord: Dit hangt samen met de frequentie van de data-update van gegevens. Op dit moment worden 2 keer per jaar de afstammingsgegevens en data vanuit ZooEasy gesynchroniseerd. Er komt steeds nieuwe data bij: de data van de laatste updates zijn te vinden in de onderste grijze balk in het scherm.
Voorbeeld hiervan zijn de ooguitslagen: de ECVO-uitslagen worden momenteel niet automatisch ingelezen, waardoor mogelijk niet het meest recente oogonderzoek zichtbaar is en er een melding verschijnt. Raadpleeg voor de meest actuele ooguitslagen de ZooEasy database of Dutch Dog Data.
Er wordt gewerkt aan een automatische import van alle ooguitslagen beschikbaar in Fit2breed.
Antwoord: Fit2Breed gebruikt alle bekende voorouders van de hond over alle generaties om de COI gebaseerd op stambomen te berekenen. De berekende waarde wordt weergegeven op een schaal van 0 tot 1. Dit maakt de waarden anders dan de inteeltcoëfficiënten die met ZooEasy worden berekend, omdat daar een procentuele schaal van 0 tot 100 wordt gebruikt. De gemiddelde inteeltcoëfficiënt voor kooikerhondjes over alle generaties is 0,33 in Fit2Breed, wat zou overeenkomen met 33% in ZooEasy.
Antwoord: Kinship betekent verwantschap. De verwantschap is naar aanleiding van de populatie-analyse berekend over de gehele populatie. Dit is wat anders dan de inteelt. Kinship geeft aan hoe verwant de dieren in de populatie onderling zijn. Veel kooikerhondjes zijn erg verwant aan elkaar, vandaar dat deze melding vaak voor zal komen.
Antwoord: Voor alle mensen die een account hebben aangevraagd is een account aangemaakt op de Fit2Breed specifiek voor de VHNK: vhnk.fit2breed.nl. Inloggen op andere sites van fit2breed is dus niet mogelijk. Ga daarom eerst na of u op de juiste site inlogt als inloggen niet lukt.
Wanneer inloggen op vhnk.fit2breed.nl ook niet werkt, zou het kunnen dat de ingevoerde inloggegevens niet 100% correct zijn. Inloggen kan alleen met de exacte gegevens zoals ze gestuurd zijn via de mail (onderwerp Fit2Breed Account). Let daarbij ook specifiek op hoofdletters, kleine letters en (extra) spaties in wachtwoord én gebruikersnaam. Het makkelijkst is om deze gegevens uit de mail te kopiëren, dan is er minder kans op typfouten.
Lukt inloggen nog steeds niet? Neem dan contact op met l.vree@uu.nl, dan proberen we u verder te helpen!
Antwoord: Aanmelden kan door een aanvraag te doen via https://survey.uu.nl/jfe/form/SV_efDR6TExWl8JmCO
Na de aanvraag volgt er een controle op lidmaatschap van VHNK of aangesloten zustervereniging. Indien alles correct is, wordt een account aangemaakt en de inloggegevens opgestuurd. Dit kan ongeveer 14 dagen duren.
Feedback op deze beta versie kan gegeven worden via: https://survey.uu.nl/jfe/form/SV_1B8R1BA0rrrker4
Antwoord: Alle andere vragen die er nog zijn na het lezen van dit document en die niet inhoudelijk gesteld kunnen worden binnen het feedbackformulier, mogen gemaild worden naar: ecgg@uu.nl of naar e.deleeuw@kooikerhondje.nl