n.a.v. de eerste testresultaten Betaversie november 2022
Hoe kan het dat hier een verschil in zit?
Antwoord: De risico-inschatting gekregen via dr. Leegwater geeft een inschatting van laag of hoog risico voor het verkrijgen van de ziekte polymyositis voor de directe nakomelingen.
Bij een uitslag laag risico hebben de nakomelingen een laag risico om polymyositis te ontwikkelen. Mogelijke combinaties van ouderdieren met deze uitslag zijn homozygoot mutant (MM) x homozygoot vrij (WW); heterozygoot (WM) x homozygoot vrij (WW); en homozygoot vrij (WW) x homozygoot vrij (WW). Welk van beide genotypes met laag risico (WW of WM) de nakomelingen kunnen hebben is uit deze risico-inschatting niet af te leiden. Ook het genotype van de ouderdieren is hieruit niet af te leiden.
Uitslagen die zouden leiden tot hoog risico (MM) (voor een deel van) de nakomelingen werden niet gegeven. De combinaties van homozygoot mutant (MM) x homozygoot mutant (MM); homozygoot mutant (MM) x heterozygoot (WM); en heterozygoot (WM) x heterozygoot (WM) werden vermeden.
Bij een risico-inschatting in Fit2breed is het mogelijk om via de knop ‘Test mating’ elke gewenste combinatie in te voeren; rechts op het scherm wordt dan een risico-inschatting voor de potentiële pups getoond:
De waarschuwing: “Combination not advised because it increases the spread of PM in the breed” wordt gegeven indien er alleen maar heterozygote dieren (WM) worden geboren uit een combinatie.
Bij de kruising heterozygoot x homozygoot wildtype wordt een waarschuwing getoond dat geadviseerd wordt om alle pups in een nest te laten testen (50% van de dieren kan heterozygoot zijn). Uit dit nest kunnen dan de pups worden gekozen die homozygoot wildtype (vrij) zijn om mee verder te fokken.
Het feit dat een hond heterozygoot is hoeft geen enkel probleem te zijn om deze hond te gebruiken voor de fokkerij. Honden die zelf heterozygoot zijn hebben 1% kans om zelf ziek te worden.
Echter, als er alleen maar combinaties gemaakt worden waarvan de nakomelingen heterozygoot zijn voor de PM-mutatie, komen er dus meer heterozygote honden binnen de gehele populatie kooikerhondjes. Dit is onwenselijk, omdat dit voor de toekomst de mogelijkheden beperkt om een goede combinatie te maken.
In de risico-inschatting is het altijd mogelijk – zelfs heel wenselijk – een heterozygote hond (WM) in te zetten voor de fokkerij, maar dan in combinatie met een homozygoot wildtype (WW). Hierdoor hebben alle nakomelingen een laag risico om zelf PM te ontwikkelen.
Update Fit2Breed
Vanaf januari 2023 worden alle uitslagen van de nieuwe polymyositistesten gespecificeerd. Bij de uitslag wordt de volgende uitleg gegeven:
WW: Homozygoot wildtype
De hond is vrij van de DNA-variant die betrokken is bij het ontstaan van polymyositis in het kooikerhondje. Dit betekent dat het risico op de ziekte uitermate laag is.
WM: Heterozygoot
De hond heeft één kopie van de DNA-variant die betrokken is bij het ontstaan van polymyositis in het kooikerhondje. Dit betekent dat het risico beperkt is; naar schatting is de kans op de ziekte 1%.
Combinatie met een andere heterozygoot of een hond die homozygoot is voor de risicofactor leidt tot verhoogd risico voor een deel van de nakomelingen en wordt sterk afgeraden. De hond kan wel gecombineerd worden met een hond die vrij is (WW). Het advies is om alle nakomelingen te testen op de PM-risicofactor, om voor de volgende generatie dieren te kunnen selecteren die vrij zijn.
MM: Homozygoot mutant
De hond is homozygoot voor de risicofactor en heeft twee kopieën van de DNA-variant die betrokken is bij het ontstaan van polymyositis in het kooikerhondje. De hond heeft daarmee verhoogd risico op het krijgen van polymyositis. Deze kans wordt geschat op minimaal 10%. Wij adviseren om bij routinebezoeken aan uw dierenarts het CP (= CPK) gehalte in het bloed van uw hond te laten meten. Een verhoogd gehalte kan duiden op polymyositis. Klinische verschijnselen die kunnen optreden zijn moeite met slikken en moeilijk lopen, met een korte, stijve pas.
Combinatie van uw hond met een kooikerhondje dat vrij is van de risicofactor (WW), zal resulteren in een beperkt risico voor alle nakomelingen. Combinatie met een hond die niet vrij is wordt sterk afgeraden.
In Fit2breed zal bij een nieuwe update van de pagina “Summary page” de PM-status van een hond zichtbaar zijn onder het kopje “DNA test results complex diseases”, indien de eigenaar toestemming heeft gegeven de resultaten te delen in Fit2Breed. Een risico-inschatting voor een combinatie van dieren via Fit2breed blijft noodzakelijk.
Samenvattend
Doel van de risico-inschatting binnen Fit2breed is het terugdringen van het aantal honden die ziekteverschijnselen vertonen van polymyosits in onze populatie. Honden die homozygoot wildtype of heterozygoot zijn worden respectievelijk niet of vrijwel niet ziek.
Daarnaast willen we dus het aantal heterozygote dieren bij voorkeur niet laten toenemen in de gehele populatie. We hebben op dit moment al veel dieren binnen de populatie die te maken hebben met de mutatie. Als dit aandeel hoger wordt is de keuze die er is aan fokdieren beperkt en dat is negatief voor de diversiteit binnen het ras.
Omdat we weten vanuit het onderzoek naar polymyositis dat er veel heterozygote dieren in de populatie zitten moeten we deze dieren WEL gebruiken, maar altijd met risico-inschatting via Fit2breed.
Het fokken met dieren waarbij de pups een hoog risico hebben op polymyositis is ongewenst.
Bij de ziekte polymyositis hebben we te maken met een polygenetische overerving. Dit betekent dat er meerdere genen verantwoordelijk zijn voor het veroorzaken van de ziekte.
Ter vergelijk: VWD en ENM zijn monogenetische aandoeningen en middels DNA-testen eenvoudig uit de populatie te fokken. Dit is met polymyositis niet het geval. Met de DNA-test wordt de mutatie in het gen vastgesteld, maar er zijn meerdere factoren die niet te vangen zijn in termen als “vrij” of “drager”. Om deze reden is het dus heel belangrijk te spreken over drie genotyperingen:
- Homozygous wildtype (WW) = laag risico om zelf ziekte te ontwikkelen = clear. Clear bij PM betekent een zeer laag risico.
- Heterozygous (WM) = laag risico om zelf ziek te worden (naar schatting 1% kans), om te fokken altijd een risico-inschatting maken via Fit2breed.
- Homozygous mutant (MM) = hoog risico om zelf ziek te worden (minimaal 10% kans), in het DNA twee delen van de mutatie aanwezig, niet aanbevolen om in te zetten voor de fokkerij.
In Fit2breed gaat de “Summary page” van de hond aangepast worden. Bij “By disease” komen onder
- monogenetische aandoeningen: VWD en ENM
- polygenetische ziekten: PM, PL en oogafwijkingen
Voor een fokker is het belangrijk om voor elk nest een risico-inschatting te doen. De risico-inschatting kan in de tijd veranderen, bijvoorbeeld als er meer informatie beschikbaar komt van de hond of familieleden.
Er is een mogelijkheid om de risico-inschatting via Fit2breed te printen en als PDF-bestand op te slaan. Met dit PDF-bestand is aantoonbaar dat op moment van dekken een bepaalde combinatie een laag-risicoscore aangeeft en de fokker gebruik heeft gemaakt van de meest actuele informatie beschikbaar. Dit PDF-bestand kan de fokker zelf opslaan, maar ook sturen naar zooeasy@kooikerhondje.nl om dit bestand bij betreffende nest (na geboorte en registratie) te uploaden.